Bao quanh là khói lửa và tiếng súng, anh thanh niên khom mình dưới con lạch, tai lắng nghe người trong gia đình mình chết dần.

Một bộ hài cốt khai quật từ một mộ tập thể chôn những người Yazidi bị IS sát hại. Ảnh: Chính quyền Kurd.

Bên kìa sườn núi, một người sống sót khác nhìn qua ống nhòm để chứng kiến cảnh các nam giới bị còng tay ở các ngôi làng bên bị bắn và chôn lấp bằng một chiếc xe ủi cạnh đó. Trong 6 ngày, cùng với bạn bè và người thân, anh ta theo dõi cảnh tượng các phần tử Hồi giáo cực đoan lấp hết ngôi mộ này đến ngôi mộ khác.

Trên núi Sinjar (thuộc Iraq) có 6 điểm chôn cất thi thể của hơn 100 người. Đây chỉ là một phần nhỏ trong số lượng lớn các mộ tập thể mà tổ chức Nhà nước Hồi giáotự xưng IS tạo ra ở nhiều nơi trên lãnh thổ Iraq và Syria.

Thông qua các cuộc phỏng vấn độc quyền, nguồn ảnh và nghiên cứu, hãng tin AP của Mỹ đã tập hợp tài liệu và vẽ ra vị trí của 72 ngôi mộ tập thể như thế. Cho đến nay, đây là khảo sát toàn diện nhất. Dự kiến người ta còn phát hiện thêm nhiều mộ tập thể nữa khi lãnh thổ do IS kiểm soát co ngót thêm.

Ở Syria, AP đã xác nhận được vị trí của 17 mộ tập thể, bao gồm một mộ chứa thi thể của hàng trăm thành viên của riêng một bộ tộc. Đối với ít nhất 16 ngôi mộ ở Iraq – các ngôi mộ này thường ở vùng mà việc khai quật là nguy hiểm, các ước đoán được đưa ra dựa trên ký ức của những người sống sót, tuyên truyền của IS và những gì quan sát được trên thực địa.

Nhưng chỉ nguyên số lượng người bị chôn đã được biết đến cũng đủ gây sốc – từ 5.200 đến hơn 15.000 người.

Núi Sinjar có nhiều mộ tập thể – một số nằm trong lãnh thổ đã thu hồi từ tay IS sau khi nhóm này tấn công tộc thiểu số Yazidi vào tháng 8/2014; số khác nằm ở vùng đất nguy hiểm không người ở.

Tìm thấy mộ của con nhưng vẫn chưa được khai quật

Thi thể của cha, chú và họ hàng của Talal Murat nằm bên dưới đống đổ nát trong trang trại gia đình này. Ở sườn núi còn lại của Sinjar, Rasho Qassim hàng ngày lái xe qua các ngôi mộ tập thể có chứa thi thể hai con trai của mình. Năm điểm mộ vẫn nguyên xi, được khoanh lại bằng dây thừng và đợi khi có tiền hoặc quyết tâm chính trị thì mới được khai quật. Nắng và gió xóa dần các chứng cớ mà các ngôi mộ này chứa đựng.

Một địa điểm mộ tập thể khác, nơi chứa thi thể các binh sĩ Iraq bị IS sát hại. Ảnh: AP.

Qassim đứng bên hàng rào tạm bợ quanh một mộ tập thể chôn 2 đứa con trai. Ông nói: “Tôi muốn đưa các cháu ra khỏi đây. Chỉ còn mỗi xương thôi. Nhưng mà mình lại phải để các cháu ở lại đây. Một ủy ban sẽ tới khai quật các cháu sau. Đã hai năm rồi nhưng chả ai đến cả”.

IS chẳng thèm che giấu các tội ác của mình. Trên thực tế chúng còn khoe khoang các chiến tích này. Nhưng khi các ngôi mộ này “xuống cấp” theo thời gian thì sẽ khó chứng minh cái mà các quan chức Liên Hợp Quốc gọi là tội diệt chủng và truy tố những kẻ đứng đằng sau.

Naomi Kikoler, người gần đây thăm khu vực này nói: “Chúng tôi thấy bằng chứng rõ ràng về ý đồ hủy diệt tộc người Yazidi. Thực sự chưa có sự chuẩn bị tài liệu một cách hệ thống về các tội ác [của IS], để lưu giữ bằng chứng, cũng chưa có gì bảo đảm các mộ tập thể được nhận diện và bảo vệ”.

Ngoài ra còn có những ngôi mộ nằm ngoài tầm với. Các tội ác của nhóm IS không dừng lại ở khu vực người Yazidi ở miền bắc Iraq.

Vệ tinh cung cấp hình ảnh rõ nhất về các vụ thảm sát như là vụ ở nhà tù Badoush vào tháng 6/2014 khiến 600 phạm nhân nam chết.

Theo các bức ảnh độc quyền của hãng tình báo hình ảnh AllSource Analysis, có thể đoán được điểm hành quyết thông qua vết lốp ô tô và đất bị cào xới.

Trong số 72 ngôi mộ tập thể trong hồ sơ của AP, ngôi mộ nhỏ nhất có 3 tử thi, ngôi lớn nhất được tin là chứa tới hàng ngàn thi thể nhưng không ai biết chắc.

Bất lực nhìn các thanh niên làng khác bị hành quyết

Ở sườn phía bắc của núi Sinjar, 5 điểm mộ tập thể quây quanh một giao lộ trên sa mạc. Chính ở đây các nam thanh niên của làng Hardan đã bị chôn dưới các cây kế và các đống đất nứt nẻ. Họ đã bị sát hại trong cuộc tấn công đẫm máu do IS tiến hành vào tháng 8/2014.

Thông qua ống nhòm, Arkan Qassem theo dõi được tất cả những gì diễn ra. Ngôi làng Gumiz của anh nằm ở vị trí dễ quan sát xuống đồng bằng phía dưới. Khi các chiến binh khủng bố IS quét qua khu vực này, mọi người trong làng Gurmiz đều chạy lên đỉnh núi để trốn chạy chúng. Sau đó Arkan và 9 người đàn ông khác quay về làng với vũ khí hạng nhẹ để cố gắng bảo vệ nhà cửa của mình.

Nhưng những gì họ có thể làm là theo dõi cảnh tàn sát ở bên dưới. Arkan chứng kiến các chiến binh IS lập ra các chốt kiểm soát, ngăn ngừa các cư dân vùng này chạy trốn. Phụ nữ và trẻ em thì được mang đi. Sau đó các cuộc hành quyết đối với các nam giới còn lại bắt đầu.

Đêm đầu tiên Arkan thấy các chiến binh xếp một nhóm nam giới bị còng tay đứng thành hàng phía trước đèn pha của máy ủi tại một giao lộ nằm trên con dốc cách làng Gurmiz chưa đến 1km. Bọn IS nổ súng bắn hạ các nam giới này rồi ủi đất lên trên xác của họ.

Trong 6 ngày, Arkan và những người đi cùng chỉ có thể theo dõi những gì diễn ra trong bất lực. Các chiến binh IS lại lôi ra giao lộ nói trên thêm 3 nhóm nam giới nữa, mỗi nhóm gồm vài tá người, tay thường bị trói, rồi thủ tiêu họ. Không phải lúc nào Arkan cũng thấy IS làm trò gì với các tử thi. Có lần anh thấy chúng đốt một đống lửa lớn nhưng không hiểu vì sao chúng làm thế.

Giờ đây, khi các chiến binh IS đã bị đánh đuổi khỏi nơi đây, người đàn ông 32 tuổi này đã trở về được nhà mình. Nhưng anh vẫn bị ám ảnh về điểm hành quyết.

Theo tài liệu của nhóm trợ giúp Yazda – nhóm đã lập bản đồ các vị trí mộ tập thể ở Sinjar, thì các ngôi mộ này nằm trong một hình ngũ giác bao quanh lấy giao lộ, và gần như không được bảo vệ. Quanh một ngôi mộ như vậy chỉ có một hàng rào lưới và một tấm biển bị gió quăng quật./.

>> Đón xem Kỳ 2: Người Iraq-Syria trước lưỡi hái của tử thần IS