Thực hiện xong cam kết ban đầu

Tổ chức Cấm Vũ khí hóa học quốc tế (OPCW) vừa dành được giải Nobel hòa bình trong tháng 10 đã nói rằng các nhóm thanh sát viên Liên Hợp Quốc đã đi kiểm tra 21 trong tổng số 23 địa điểm sản xuất vũ khí hóa học trên toàn Syria.

Hai địa điểm còn lại nằm ở vị trí rất nguy hiểm để có thể được thanh sát, nhưng tất cả các thiết bị sản xuất vũ khí hóa học đã được chuyển đến nhiều nơi khác nhau để các thanh sát viên có thể đến giám sát.

Các thanh sát viên Liên Hợp Quốc tiến hành điều tra việc sử dụng vũ khí hóa học tại Syria (Ảnh: Reuters)

Theo OPCW Syria đã “hoàn tất việc phá hủy tất cả những thiết bị sản xuất vũ khí hóa học tại tất cả các cơ sở sản xuất, pha chế vũ khí hóa học và làm cho các cơ sở này không thể hoạt động được nữa” và đáp ứng được hạn chót yêu cầu thực hiện xong việc này trước ngày 1/11.

Yêu cầu tiếp theo sẽ phải được hoàn tất trong ngày 15/11 khi OPCW và Syria phải thống nhất một kế hoạch chi tiết về việc tiêu hủy vũ khí hóa học, bao gồm phương thức và địa điểm để tiêu hủy tới hơn 1,000 tấn chất độc và đạn dược.

Theo thỏa thuận đưa ra giữa Nga và Mỹ, Damascus đồng ý tiêu hủy hết số vũ khí hóa học của mình sau khi Washington đe dọa sẽ sử dụng vũ lực để phản ứng với việc hàng trăm dân thường bị thiệt mạng trong vụ tấn công bằng khí sarin ở ngoại ô thủ đô Damascus hôm 21/8.

Đây là vụ tấn công bằng vũ khí hóa học “đẫm máu” nhất trên thế giới kể từ khi lực lượng quân đội của Tổng thống Iraq Saddam Hussein sử dụng khí độc tấn công vào một thị trấn của người Kurd ở Halabja 25 năm trước.

Mỹ và các đồng minh buộc tội lực lượng của Tổng thống Bashar al-Assad cho vụ tấn công này và nhiều vụ tấn công trước đó. Ông Assad đã bác bỏ những cáo buộc này và đổ lỗi cho lực lượng phiến quân.

“Đây là bước đột phá trong nỗ lực loại bỏ chương trình vũ khí hóa học của Syria”, Ralf Trapp, một chuyên gia độc lập về giải giáp vũ khí hóa học, cho hay.

“Hầu hết các địa điểm do Syria cung cấp cho OPCW đều đã được thanh sát, các kho dự trữ của họ cũng đã được kiểm tra, các thiết bị để sản xuất vũ khí hóa học đều bị vô hiệu hóa và không thể tiếp cận được nữa, thậm chí một số loại vũ khí chưa nạp cũng bị vô hiệu hóa”, ông Trapp khẳng định.

Tuy vậy, ông Assad vẫn sở hữu một kho vũ khí thông thường. Israel đã phủ nhận một cáo buộc hôm 31/10 cho rằng các máy bay chiến đấu nước này đã tấn công vào một căn cứ quân sự của quân chính phủ mà theo lời của lực lượng nổi dậy Syria là chứa đầy những tên lửa “cực mạnh” do Nga sản xuất.

Làm việc cả trong bom đạn

Sứ mệnh của OPCW đang thực hiện diễn ra trong thời điểm cuộc nội chiến kéo dài khoảng 2 năm rưỡi tại Syria đã giết hại tới hơn 100,000 người.

Có nhiều nghi ngại rằng bạo lực của cuộc nội chiến có thể làm “chùn bước” việc giải giáp vũ khí hóa học. Tuy nhiên, OPCW tuyên bố rằng chính quyền Syria đã rất hợp tác với các chuyên gia vũ khí của mình.

Tại một địa điểm mà OPCW không thể tiếp cận được thì tổ chức này tuyên bố rằng họ vẫn có thể xác nhận việc phá hủy từ xa trong khi quân chính phủ ở Syria đã cho dừng hoạt động tại hai điểm khác mà họ hoàn toàn không thể thanh sát được.

Các nhà chức trách Syria nói: “Các thiết bị liên quan đến chương trình vũ khí hóa học tại hai địa điểm này đã được chuyển đến các địa điểm khác có thể thanh sát được và đều được thanh sát kỹ càng”.

Chuyên gia độc lập Trapp nhấn mạnh: “Việc đảm bảo rằng cả hai địa điểm nói trên có thể thanh sát được cũng như các thiết bị và vũ khí ở hai địa điểm đó được chuẩn bị để tiêu hủy càng sớm càng tốt là rất quan trọng”.

Trong khi đó, Amy Smithson, một chuyên gia về vũ khí hóa học tại Viện Monterey của Mỹ, vẫn tỏ ý thận trọng rằng những việc vừa đạt được cho đến nay vẫn khá là dễ dàng so với những gì họ sẽ phải đối mặt ở giai đoạn tiếp theo liên quan đến việc vận chuyển và tiêu hủy các loại vũ khí hóa học.

Theo kế hoạch giải giáp vũ khí hóa học, Syria sẽ phải ngừng mọi hoạt động của các cơ sở sản xuất vũ khí hóa học trong ngày 1/11. Đến giữa năm sau thì nước này phải phá hủy hoàn toàn kho vũ khí hóa học của mình.

OPCW không nói rõ hai địa điểm mà họ không thể thanh sát nhưng theo một nguồn tin cho hay một trong số đó là ở thành phố Safira nằm ở phía Đông Nam của tỉnh Aleppo, miền bắc nước này. Địa điểm này do quân chính phủ kiểm soát nhưng kho vũ khí ở đây đã hoàn toàn “cạn sạch” do những cuộc chiến tại các vùng lân cận.

Tổ chức Giám sát Nhân quyền tại Syria nói rằng lực lượng trung thành với ông Assad đã tiến đến Safina hôm 31/10 và đụng độ với quân nổi dậy.

Địa điểm còn lại nằm tại Tel Kurdi ở thị trấn Adra phía Đông Bắc thủ đô Damascus. Tel Kurdi đang nằm trong tay quân nổi dậy nhưng kho vũ khí ở khu vực này đã hoàn toàn bị trống rỗng từ đầu năm 2013 khi mà các trang thiết  bị để sản xuất đã được chuyển sang các địa điểm khác.

Địa điểm mà OPCW giám sát từ xa là al Sukkhar, cũng tại thị trấn Adra, nơi tàng trữ các trang thiết bị, đạn dược và các chất hóa học được tiêu hủy bởi quân chính phủ Syria. OPCW đã giám sát việc tiêu hủy qua video bởi vì mặc dù khu vực này nằm dưới sự kiểm soát của chính phủ vẫn rất nguy hiểm để có thể tiếp cận được./.

Trần Khánh/VOV-online
Theo Reuters