Giới thiệu
Quảng cáo
Liên hệ
(kontumtv.vn) – Được bầu làm Phó Chủ tịch IPU đại diện khu vực châu Á-TBD nhiệm kỳ 2010-2011, Việt Nam đã thể hiện vị thế và uy tín của mình.
 |
| Đoàn đại biểu Quốc hội Việt Nam do Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng dẫn đầu tham dự Đại Hội đồng IPU-130 tại Geneva, Thụy Sĩ |
Hội nghị quốc tế đầu tiên của các nghị sĩ
Từ giữa thế kỷ XIX, những người đấu tranh vì hòa bình thuộc nhiều tầng lớp khác nhau đã đưa ra ý tưởng tập hợp các nghị sĩ của tất cả các quốc gia trong một tổ chức quốc tế. Theo sáng kiến của hai nghị sĩ William Randal Cremer (1828-1908) người Anh và Frédéric Passy (1882-1912) người Pháp, Hội nghị quốc tế đầu tiên của các nghị sĩ đã được tổ chức tại Paris trong hai ngày 29 và 30/6/1889. Tham gia Hội nghị có 96 nghị sĩ của 9 quốc gia là Pháp, Anh, Italia, Bỉ, Tây Ban Nha, Đan Mạch, Hungary, Mỹ và Liberia. Sau hai ngày làm việc, Hội nghị kết thúc bằng việc thông qua nghị quyết thành lập tổ chức liên nghị viện với tên gọi là Hội nghị Liên Nghị viện về Trọng tài (Inter-Parliamentary Conference for Arbitration). Đến năm 1899 đổi tên là Liên minh Nghị viện Thế giới (Inter-Parliamentary Union – IPU).
Mục tiêu ban đầu của tổ chức này là giải quyết các cuộc xung đột thông qua trọng tài. Qua quá trình hình thành và phát triển, IPU đã trở thành một tổ chức quốc tế của các nghị viện quốc gia có chủ quyền, là trung tâm đối thoại và là diễn đàn ngoại giao nghị viện toàn cầu để các nhà lập pháp bày tỏ quan điểm và chính kiến của mình về các vấn đề quốc tế cùng quan tâm, góp phần gìn giữ hòa bình và tăng cường quan hệ hữu nghị, hợp tác giữa các dân tộc, nhằm thiết lập các thể chế dân chủ đại diện bền vững.
Quá trình Việt Nam gia nhập IPU
Là cơ quan lập pháp của một quốc gia độc lập có chủ quyền, Quốc hội Việt Nam có đầy đủ điều kiện để tham gia IPU, phù hợp với Điều 3 của Điều lệ IPU. Quá trình gia nhập IPU của Quốc hội Việt Nam diễn ra trong hơn 20 năm, qua các giai đoạn sau đây:
Giai đoạn thứ nhất (1957-1969). Sau khi Hiệp định Genène được ký kết ngày 20/7/1954, hòa bình được lập lại trên bán đảo Đông Dương, Việt Nam tạm thời chia cắt làm hai miền. Hoạt động đối ngoại của Quốc hội trong giai đoạn này là tranh thủ các diễn đàn quốc tế để đấu tranh đòi thi hành nghiêm chỉnh Hiệp định Genève, củng cố và phát triển quan hệ hữu nghị, đoàn kết giữa Việt Nam với các nước. Ngay từ những năm đầu mới giải phóng, Đảng và Nhà nước ta đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có chủ trương gia nhập IPU.
Tháng 9/1957, tại kỳ họp Đại hội đồng IPU lần thứ 46 ở London, do tác động của các Đoàn Quốc hội các nước XHCN, Hội nghị đã quyết nghị sẽ xem xét việc gia nhập IPU của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Khi đó, Hội nghị cũng đã chấp nhận Việt Nam Cộng hòa (miền Nam Việt Nam) vào IPU.
Trước tình hình lúc bấy giờ, các Đoàn Quốc hội các nước XHCN, đặc biệt là Liên Xô và Tiệp Khắc đã nhiều lần đề nghị Quốc hội Việt Nam nên gia nhập IPU. Sau khi xem xét vấn đề này, Ban Thường trực Quốc hội đã bàn thảo và cho rằng, nếu Quốc hội Việt Nam gia nhập IPU sẽ “có lợi về chính trị trong việc nâng cao uy tín và vị trí quốc tế của nước ta, tranh thủ được sự đồng tình ủng hộ quốc tế đối với cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước của nhân dân ta”(Đề án về việc thành lập một Đoàn đại biểu Quốc hội nước Việt Nam dân chủ cộng hòa để xin gia nhập Liên minh Quốc hội). Nhưng việc gia nhập IPU khi đó còn gặp một số trở ngại:
Thứ nhất là khi bỏ phiếu trong IPU phải nói rõ Quốc hội mình đại diện cho bao nhiêu dân số. Quốc hội ta do nhân dân toàn quốc bầu ra, nhưng nếu ta tự nhận là đại diện cho 25 triệu nhân dân cả nước thì chưa ổn. Còn nếu ta tuyên bố đại diện cho 14 triệu nhân dân miền Bắc thì như là chúng ta đã thừa nhận sự chia cắt của nước nhà.
Thứ hai là do hoàn cảnh chiến tranh, Quốc hội ta 13 năm chưa được bầu lại. Các thế lực phản động có thể lợi dụng điểm đó để vận động bác bỏ đơn xin gia nhập IPU của ta.
Vì những lý do trên nên Ban Thường trực Quốc hội đã tạm gác vấn đề gia nhập IPU lại.
Phiên họp đặc biệt quyết định chủ trương gia nhập IPU
Mùa xuân năm 1959, tại kỳ họp lần thứ 48 của Đại hội đồng IPU họp ở Warsaw, Đoàn Liên Xô và Ba Lan lại đề cập vấn đề gia nhập IPU của Quốc hội Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Vì vậy, Ban Thường trực Quốc hội đã quyết định đưa vấn đề này ra để báo cáo xin ý kiến Quốc hội.
Tháng 5/1959, tại kỳ họp thứ lần thứ 10 của Quốc hội khóa I, họp tại Hà Nội, trong phiên họp riêng vào lúc 19h30 ngày 25/5/1959, Quốc hội đã bàn thảo vấn đề gia nhập IPU. Phiên họp này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc quyết định chủ trương gia nhập IPU của Quốc hội nước ta. Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng một số lãnh đạo Quốc hội đã tham gia Đoàn Chủ tịch phiên họp.
Ông Trần Đình Tri, Thư ký kỳ họp báo cáo về vấn đề Quốc hội ta gia nhập IPU và cho rằng: “Điều kiện khách quan biến chuyển có lợi cho ta. Còn về chính sách đối ngoại của ta lúc này là cần ra sức tranh thủ tham gia nhiều diễn đàn và các tổ chức quốc tế như Liên Hiệp quốc và các các tổ chức tiến bộ khác để đấu tranh cho sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta”( Đề án về việc thành lập một Đoàn đại biểu Quốc hội nước Việt Nam dân chủ cộng hòa để xin gia nhập Liên minh Quốc hội). Vì vậy, Ban Thường trực Quốc hội thấy cần nêu vấn đề này ra để “Quốc hội xem xét, nếu cân nhắc có lợi thì ta gia nhập IPU”( Đề án về việc thành lập một Đoàn đại biểu Quốc hội nước Việt Nam dân chủ cộng hòa để xin gia nhập Liên minh Quốc hội).
Sau khi nghe ông Trần Đình Tri báo cáo, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu ra ý kiến để Quốc hội bàn bạc dân chủ và đề nghị: “Quốc hội chỉ thảo luận tập trung vào vấn đề Quốc hội ta có nên gia nhập hay không nên gia nhập IPU” (Biên bản phiên họp riêng ngày 25/5/1959, kỳ họp thứ 10, Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa khóa I). Sau khi thảo luận, Quốc hội nhất trí:“Quốc hội ta nên gia nhập IPU để cho thế giới thấy thiện chí của ta với mọi hoạt động quốc tế có tính chất đoàn kết nhân dân các nước, đẩy mạnh sự hợp tác hòa bình cũng là một dịp để nêu cao ý nghĩa Quốc hội ta là đại diện chân chính của nhân dân Việt Nam từ Bắc chí Nam” (Biên bản phiên họp riêng ngày 25/5/1959, kỳ họp thứ 10, Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa khóa I).
Thực hiện chủ trương trên, Ban Thường trực Quốc hội đã tiến hành các thủ tục cần thiết gửi Chủ tịch IPU Giuseppe Codacci-Pisanelli và Tổng Thư ký André de Blonay để gia nhập IPU. Nhưng lúc bấy giờ, trên thực tế tổ chức IPU bị các thế lực thù địch thao túng nên đã trì hoãn xem xét việc xin gia nhập của ta, lấy lý do là để tìm hiểu thêm. Sau này, do hoàn cảnh chiến tranh, Quốc hội ta không đặt vấn đề gia nhập IPU nữa.
Giai đoạn thứ hai 1969-1979. Đến đầu năm 1969, tình hình trong nước và thế giới có nhiều chuyển biến mới. Ngày 10/1/1969, Đảng đoàn Quốc hội đã họp dưới sự chủ tọa của Chủ tịch Quốc hội Trường Chinh và nhận định rằng:“Tổ chức IPU đã và đang bị các thế lực phản động thao túng, trên thực tế không có ảnh hưởng và tác dụng bao nhiêu” (Tờ trình Ban Bí thư Trung ương Đảng Lao động Việt Nam tháng 1/1969). Vì vậy, Đảng đoàn Quốc hội nhất trí không đặt vấn đề gia nhập IPU.
Ngày 6/6/1969, Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam ra đời, đánh dấu bước phát triển mới trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước của nhân dân ta. Ngày 27/1/1973, sau khi Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam được ký kết, các Đoàn Liên Xô, Tiệp Khắc và Tổng Thư ký IPU Pio Carlo Terenzio đã gợi ý Quốc hội ta nên gia nhập IPU. Ngày 15/6/1973, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã họp và nhận định rằng: “Việc gia nhập IPU trong thời điểm này chưa thuận lợi, vì lúc đó có đại diện của Ngụy quyền Sài Gòn (Việt Nam Cộng hòa) trong IPU, nếu Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cũng vào IPU thì xem như tự phủ nhận vai trò của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam” (Báo cáo về việc Quốc hội ta xin gia nhập Liên minh Quốc hội các nước do Ủy ban Đối ngoại trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 30/10/1978).
Ngày 30/4/1975, miền Nam được hoàn toàn giải phóng, nước nhà thống nhất. Ngày 25/6/1976, Tổng tuyển cử trong cả nước bầu ra Quốc hội của nước Việt Nam thống nhất. Ngày 2/7/1976, Quốc hội thống nhất họp phiên đầu tiên tuyên bố thành lập nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Vào thời gian đó, Tổng Thư ký IPU Pio Carlo Terenzio gửi thư cho Chủ tịch Quốc hội Trường Chinh, bày tỏ mong muốn “Quốc hội Việt Nam sẽ đến nhận ghế của mình tại IPU” (Báo cáo về việc Quốc hội ta xin gia nhập Liên minh Quốc hội các nước do Ủy ban Đối ngoại trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 30/10/1978). Dưới sự chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ngày 8/1/1977 Ủy ban Đối ngoại đã họp để xem xét nội dung bức thư của ông Pio Carlo Terenzio và nhất trí đề nghị Quốc hội ta gia nhập IPU. Nhưng sau khi cân nhắc kỹ lưỡng, Ủy ban Đối ngoại nhận thấy còn có một số điểm phân vân nên đề nghị Quốc hội tạm hoãn việc gia nhập IPU.
Ngày 20/9/1977, Việt Nam gia nhập Liên Hợp quốc. Vào thời gian này, trước những biến chuyển mới của tình hình trong nước và quốc tế, Ủy ban Đối ngoại nhận định: “Tương quan lực lượng trên thế giới có lợi cho lực lượng hòa bình và dân chủ. Trong IPU, phe đế quốc không còn có thể dùng đa số để áp đảo trào lưu tiến bộ. Về phía ta, vào IPU ta có dịp tranh thủ thêm sự đồng tình ủng hộ quốc tế đối với công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và sự nghiệp đấu tranh bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nước ta trước những âm mưu, thủ đoạn bành trướng, thôn tính của các lực lượng phản động quốc tế” (Báo cáo về việc Quốc hội ta xin gia nhập Liên minh Quốc hội các nước do Ủy ban Đối ngoại trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 30/10/1978).
Như vậy, đến thời điểm này, điều kiện khách quan và chủ quan đã thuận lợi cho việc gia nhập IPU của Quốc hội nước ta. Trong hai ngày 30/6 và 1/7/1978, Ủy ban Đối ngoại đã họp để chuẩn bị việc gia nhập IPU. Đến ngày 30/10/1978, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã họp dưới sự chủ tọa của Chủ tịch Quốc hội Trường Chinh để nghe báo cáo về việc Quốc hội nước ta gia nhập IPU. Sau khi thảo luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí “tán thành đề nghị của Ủy ban Đối ngoại về việc Quốc hội ta nên gia nhập IPU” (Biên bản phiên họp lần thứ 23 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa VI ngày 30 và 31/10/1978).
Tháng 12/1978, tại kỳ họp thứ tư Quốc hội khóa VI, trong phiên họp toàn thể tại Hội trường Ba Đình do Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Đăng Khoa chủ trì, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Hoàng Minh Giám đã đọc báo cáo nêu bật ý nghĩa quan trọng của việc gia nhập IPU: “Một diễn đàn dư luận quốc tế ta có thể sử dụng có lợi cho ta để nói lên lập trường, quan điểm chính nghĩa của mình, bác bỏ sự tuyên truyền xuyên tạc của bọn đế quốc và phản động quốc tế, tranh thủ thêm nhiều bầu bạn, góp phần nâng cao vai trò, vị trí của nước ta và thực hiện nghĩa vụ quốc tế của mình” (Báo cáo về việc đại biểu Quốc hội ta tham gia Liên minh Quốc hội do Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội Hoàng Minh Giám trình bày tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa VI ngày 23/12/1978). Sau khi nghe báo cáo của Ủy ban Đối ngoại, Quốc hội đã thảo luận và nhất trí tán thành gia nhập IPU.
Căn cứ vào Điều 53 của Hiến pháp năm 1959 và đề nghị của Ủy ban Đối ngoại đã được Quốc hội tán thành trong kỳ họp tháng 12/1978, Chủ tịch Quốc hội Trường Chinh đã ký Nghị quyết số 436 NQ/QHK6 ngày 3/2/1979:“Tán thành việc thành lập Đoàn đại biểu Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam để gia nhập IPU” (Nghị quyết số 436 NQ/QHK6 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 3/2/1979). Trên cơ sở Nghị quyết này, 267 đại biểu Quốc hội nước ta tham gia Đoàn Việt Nam trong IPU đã họp để thông qua Nội quy và bầu Ban chấp hành. Nội quy gồm 9 điều, Điều 1 khẳng định:“Các đại biểu Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam gia nhập IPU hợp thành Đoàn Việt Nam trong IPU theo Điều 1 và Điều 3 của Điều lệ IPU” (Điều 1, Nội quy của Đoàn Việt Nam trong Liên minh Quốc hội). Ban chấp hành gồm Chủ tịch, 3 Phó Chủ tịch, 1 Thư ký kiêm thủ quỹ và 12 ủy viên. Chủ tịch là ông Xuân Thủy, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Ngày 15/2/1979, Chủ tịch Ban chấp hành Đoàn Việt Nam trong IPU Xuân Thủy đã gửi thư cho Tổng Thư ký IPU Pio Carlo Terenzio, bày tỏ nguyện vọng gia nhập IPU của Quốc hội Việt Nam.
Tính đến năm 1979, có gần 80 đoàn nghị viện quốc gia là thành viên IPU, trong đó có 11 đoàn các nước XHCN, 35 đoàn các nước tư bản chủ nghĩa và phụ thuộc, còn lại là đoàn các nước không liên kết. Tháng 2 năm 1979 Hội nghị tư vấn Chủ tịch các Đoàn các nước XHCN thành viên IPU họp tại thủ đô Bucharest, Romania, bày tỏ tin tưởng chắc chắn rằng, Quốc hội Việt Nam sẽ trở thành thành viên chính thức IPU tại Hội nghị mùa Xuân Praha tháng 4/1979.
IPU thông qua Nghị quyết kết nạp Việt Nam làm thành viên
Tại kỳ họp lần thứ 124 Hội đồng IPU ở thủ đô Praha, CHXHCN Tiệp Khắc (sau này đổi là Cộng hòa Séc) từ ngày 16 đến 21/4/1979, có 76 Đoàn đại biểu Nghị viện thành viên IPU tham gia Hội nghị. Đoàn đại biểu Quốc hội nước ta do Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Hoàng Minh Giám, Phó Chủ tịch BCH Đoàn Việt Nam trong IPU làm Trưởng đoàn và ông Nguyễn Ngọc Hà, Ủy viên Ủy ban Đối ngoại, Thư ký kiêm thủ quỹ BCH Đoàn Việt Nam trong IPU. Cùng đi còn có ông Phạm Quốc Bảo, chuyên viên Phòng Đối ngoại Văn phòng Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Ngày 16/4/1979, trong phiên họp lần thứ 180, Ban chấp hành IPU gồm 11 thành viên đã nhất trí thông qua Nghị quyết chấp nhận Quốc hội Việt Nam là thành viên IPU. Tiếp đó, trong phiên họp ngày 21/4/1979, dưới sự Chủ tọa của ông S. Mokaddem, Chủ tịch Quốc hội Tunisia, quyền Chủ tịch Hội đồng, Hội đồng IPU đã xem xét báo cáo của Ban chấp hành và nhất trí thông qua Nghị quyết chấp nhận Quốc hội CHXHCN Việt Nam là thành viên IPU.
Sau lời phát biểu chào mừng của ông S. Mokaddem, ông Hoàng Minh Giám, đã phát biểu cảm ơn sự ủng hộ của đại diện Quốc hội các nước và bày tỏ hài lòng trước việc Việt Nam được chấp nhận là thành viên IPU. Đồng thời khẳng định Việt Nam sẽ cùng với các nghị viện thành viên IPU tích cực hoạt động vì hòa bình, hợp tác quốc tế và xây dựng một thế giới tự do và bình đẳng.
Thành viên tích cực và có trách nhiệm của IPU
Từ khi Quốc hội nước ta đặt vấn đề gia nhập IPU (năm 1957) tới nay cũng đã gần 60 năm, trong đó có một chặng đường hơn 20 năm đấu tranh kiên trì, bền bỉ theo đuổi mục tiêu hội nhập quốc tế và Quốc hội nước ta đã trở thành thành viên IPU. 35 năm qua, từ khi gia nhập IPU đến nay, Đoàn đại biểu Quốc hội nước ta luôn chủ động và có trách nhiệm tham gia đầy đủ các kỳ họp Đại hội đồng IPU và tích cực đóng góp hiệu quả trên diễn đàn liên nghị viện toàn cầu này. Chủ tịch Quốc hội nước ta đã đi dự Hội nghị cấp cao các vị đứng đầu Cơ quan lập pháp các nước trên thế giới lần thứ nhất (năm 2000) và lần thứ hai (năm 2005) do IPU tổ chức tại Trụ sở Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ở New York và Phó Chủ tịch Quốc hội nước ta đã đi dự Hội nghị cấp cao Nghị viện toàn cầu lần thư ba do IPU tổ chức tại Genène, Thụy Sĩ (năm 2010).
Với uy tín và vị thế của Việt Nam, Nghị viện các nước đã bầu đại diện của Quốc hội nước ta làm Phó Chủ tịch IPU – đại diện cho Nhóm nước châu Á – Thái Bình Dương (nhiệm kỳ 2010-2011) và Ủy viên Ban chấp hành IPU (nhiệm kỳ 2007-2011). Điều đó đã khẳng định những thành tựu quan trọng trong hoạt động đối ngoại của Quốc hội nước ta trong quá trình hội nhập Quốc tế và mở rộng quan hệ đối ngoại.
Việc Quốc hội ta đăng cai tổ chức kỳ họp lần thứ 132, Đại hội đồng IPU tại Hà Nội vào mùa xuân năm 2015 là một sự kiện chính trị – ngoại giao có ý nghĩa hết sức to lớn, thể hiện tinh thần chủ động của một thành viên tích cực và có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, góp phần thực hiện thắng lợi đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta và nâng cao vị thế của nước ta trên trường quốc tế./.
Chú thích:
– Danh sách Đoàn Việt Nam trong Liên minh Quốc hội.
– Danh sách Ban chấp hành Đoàn Việt Nam trong Liên minh Quốc hội.
– Thư của Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Đoàn Việt Nam trong Liên minh Quốc hội Xuân Thủy gửi Tổng thư ký Liên minh Quốc hội Pio Carlo Terenzio ngày 15/2/1979.
– Biên bản Hội nghị mùa Xuân Praha, CL/124/79/2 – 18/4/1979 mục 2, tr.1. Đề nghị gia nhập và tái gia nhập Liên minh, Báo cáo của Ban chấp hành. Chủ đề III Chương trình nghị sự. (Bản tiếng Anh).
– Biên bản CL/124/79/SR- 20 june 1979. Kỳ họp lần thứ 124 Hội đồng Liên minh Quốc hội. Ngày 21/4/1979. Praha, Quốc hội Liên bang. Tr.10. Nghị quyết của Hội đồng Liên minh Quốc hội. (Bản tiếng Anh).
– Bài phát biểu của Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Hoàng Minh Giám tại Hội nghị tư vấn Chủ tịch các Đoàn Liên minh Quốc hội các nước XHCN, Bucharest, ngày 20-22/02/1979.
– Tuyên bố của Hội nghị tư vấn các Đoàn Liên minh Quốc hội các nước XHCN, Bucharest, ngày 20/2/1979.
– Việt Nam gia nhập Liên minh Quốc hội – Tạp chí Thông tin Quốc hội tháng 5/1979.
– Liên minh Nghị viện thế giới, Vụ Đối ngoại Văn phòng Quốc hội, Hà Nội – 2003.
Phạm Quốc Bảo/VOV.VN
